آسیب‌شناسی پژوهش در فرش ایران

 ۵. توجه به پیشینۀ تحقیق موضوع از نکته هایی است که در پژوهش های فرش کمتر به آن اهمیت داده می شود. این دشواری در دو بخش است: نخست، توجه نکردن به پژوهش های پیشین و دیگری هماهنگ نبودن مراکز تولید علم با یکدیگر. بارها پیش آمده است که دو سازمان دولتی یا دو دانشجو در دو دانشگاه متفاوت در حال تحقیق دربارۀ موضوعی یکسان باشند. این رویداد به اتلاف وقت و هزینه می انجامد.

۶. آموزش نادرست روش تحقیق به ویژه در دورۀ کارشناسی سبب می شود دانشجویان زبده نیز از پس انجام پژوهش برنیایند. جامعۀ دانشگاهی فرش باید به سوی پرورش نیروی حرفه ای پژوهش گام بردارد.

۷. نبود نشریۀ آموزشی، تحلیلی و خبری، که انتشار مداوم و گستردگی کشوری داشته باشد، سبب شده است بسیاری از پژوهش های سودمند فرصتی برای انتشار نیابند. این مشکل به دلسردی پژوهشگران جوان می انجامد.

۸. بیشتر پژوهش های فرش روش توصیفی داشته اند. این روش، با همۀ امتیازهایش، به تنهایی پاسخگوی نیازهای کلان فرش ایران نیست. چنانچه به ادبیات تحقیق بهای بیشتری داده شود، می توان پژوهش های توصیفی پیشین را به سوی پژوهش های توصیفی ـ تحلیلی سوق داد و پژوهش های بنیادی را نیز به کاربردی شدن نزدیک کرد.

۹. یکی از آسیب های بزرگی که بر مقاله ها، کتاب ها و دیگر متون علمی فرش سایه افکنده است ارائۀ داده های نادرست و سرشار از ناسازه است. چنانچه از انتشار این متون جلوگیری نشود، پس از مدتی داده های آن ها مسلم فرض شده و سبب آشفتگی گسترده خواهد شد، گو اینکه این رویداد هم اکنون نیز رخ داده است.

۱۰. «یکی از موارد قوت علوم انسانی در غرب آن است که مبانی بنیادین خود را شناخته و تعریف کرده است و، براین اساس، تکلیف هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی علم در علوم انسانی غرب روشن و مشخص است» (ایمان، ۱۳۹۱: ۲۸۵). روش هایی که پژوهشگر برای رسیدن به حقیقت  به کار می گیرد بر بنیادی قرار گرفته است که هنجارهای آن در درازای زمان آزموده شده و بسیاری از دانشمندانِ آن حوزه مؤید آن اند. بنابراین، هنگامی که بناست معیارهای علمی هر پژوهش سنجیده شود، نخست روش شناسی آن بررسی می شود و باید و نبایدهای آن روش در بوتۀ  آزمایش موشکافی می شود. اصالت پژوهش علمی هنگامی احراز می شود که از روشی بسامان و علمی به حقیقت رسیده باشد. پژوهش هایی که در هنرهای سنتی ایران، از جمله فرش، انجام شده برپایۀ مبانی غربی استوار بوده است. ازآنجاکه تضاد بسیاری در مبانی بنیادی شرق و غرب وجود دارد، نمی توان با مبانی غرب به هنر شرق پرداخت. رسیدن به روشی که بتوان آن را در همۀ حوزه های دانش، از جمله هنر، گسترش داد، و برپایۀ آن به پژوهش پرداخت نیاز جهان اسلام و ایران است.

به هرروی، پژوهش در فرش ایران نیازمند بررسی ژرف و موشکافانه است. باید سخت گیرانه از انتشار گفته های تکراری و نادرست جلوگیری کرد و پژوهشگران را برانگیخت تا گستره های ناپیموده و تازه را بکاوند. به ویژه، دراین باره دانشگاه ها باید پیشرو باشند و دانشجویان فرش را به سوی موضوع های ناگفته و کمترگفته رهنمون سازند، زیرا در این راه، کلان ترین سرمایه ها همین نسل دانشگاهی امروزند که بی هیچ بزرگ نمایی، دست کم درزمینۀ پژوهش، کارنامۀ درخشانی ارائه داده اند.

منابع

- ایمان، محمدتقی. (۱۳۹۱). فلسفۀ روش تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

- «قدیمی ترین کتاب فرش به زبان فارسی». (۱۳۷۹). کتاب ماه هنر، ۲۳ و ۲۴.

- حصوری، علی و دیگران. (۱۳۷۹). «میزگرد بررسی وضعیت نشر و پژوهش در فرش ایران»، کتاب ماه هنر،  ۲۳ و ۲۴.

منبع: جام جم آنلاین، 22 مهر 1392